گرفتگی بینی یکی از بیماری های شایع در بین افراد است که اگر در زمان مناسب درمان نشود، نه تنها دیگر به این راحتی ها بهبود نمی یابد، بلکه حتی ممکن است در مواردی وخیم تر نیز شود. از این رو در این مقاله از سایت دکتر بابک ساعدی نگاهی اجمالی به گرفتگی شدید بینی، گرفتگی مزمن بینی و انواع مختلف گرفتگی های بینی و علل و درمان آن ها خواهیم داشت. تا پایان مقاله با ما همراه باشید تا بیشتر در مورد گرفتگی بینی و درمان آن بدانید.
احتقان بینی یعنی چه؟
مشکلی که به نام گرفتگی بینی یا احتقان بینی شناخته می شود در واقع یک بیماری است که فرد به دلیل مجاورت استخوان های بینی و رگ های خونی، احساس گرفتگی در بینی دارد. احتقان بینی ممکن است با آبریزش بینی نیز همراه باشد. احتقان بینی بیشتر بزرگسالان و کودکان بالای 10 سال را آزار می دهد. با این حال، احتقان بینی می تواند خطراتی را برای کودکان ایجاد کند و همچنین باعث ایجاد اختلال در هنگام خواب شود و در عین حال تمایلی به خوردن بیش از حد ایجاد نماید. دلایل زیادی برای گرفتگی بینی وجود دارد که یکی از آنها بیماری های آلرژیک و یا انحراف بینی است.
علت گرفتگی بینی چیست؟
علل احتقان بینی می تواند هر چیزی باشد. از سلول های خونی در بینی و التهاب استخوان ها گرفته تا … اگر مثال بزنیم؛ نمونه هایی مانند عفونت، سرماخوردگی، آنفولانزا، سینوزیت، آلرژی و سیگار کشیدن به ما نشان می دهد که اینها می توانند باعث احتقان بینی شوند. برخی افراد دچار گرفتگی مزمن بینی هستند و دلیلی برای آن وجود ندارد. این وضعیت به نام های رینیت غیر آلرژیک و رینیت وازوموتور نیز شناخته می شود. پولیپ ها و تومورهای بینی عامل انسداد بینی هستند که به مقدار کم ظاهر می شوند. سایرعلل شایع احتقان بینی شامل موارد زیر است:
- سینوزیت حاد
- سینوزیت مزمن
- آلرژی
- سرماخوردگی
- استفاده بیش از حد از اسپری ضد احتقان بینی
- اعتیاد به مواد مخدر
- آب و هوای مرطوب
- بزرگ شدن غدد لنفاوی
- وجود یک ماده خارجی در بینی
- تغییرات هورمونی
- پولیپ بینی
- رینیت غیر آلرژیک
- آسم
- بارداری
- ویروس نارسایی تنفسی
- فشار
- اختلالات تیروئید
- استعمال دخانیات
- پلی یاژیت گرانولوماتوز
شایع ترین دلیل گرفتگی بینی
↲ گرفتگی بینی ناشی از آلرژی
– اگر آبریزش بینی داشته باشید و چشمان شما دائماً آبریزش کند، احتمالاً علائم شما آلرژیک است. آزمایش آلرژی را از طریق پزشک انجام دهید، ماده را شناسایی کنید و بلافاصله شروع به استفاده از داروهای ضد حساسیت کنید. همچنین اگر نوزاد یا کودک کوچک دارید، دارو را با استفاده از سرنگ به آرامی به بینی تزریق کنید.
↲ ارتباط انحراف بینی
انحراف تیغه بینی همیشه نیاز به جراحی ندارد اولین و مهمترین عامل بروز گرفتگی بینی، انحراف تیغه بینی است. دو حفره بینی توسط تیغه ها از هم جدا میشود که جنس آن از استخوان و غضروف است. در طول زندگی، از ابتدای تولد این تیغه در حال رشد و شکل دهی ظاهر بینی و صورت است. گاهی اوقات، تحت تاثیر عوامل مختلف مانند ایجاد فشار به بینی طی دوران جنینی یا زایمان و ضربه های ناشی از اتفاقات مختلف به بینی، تیغه دچار انحراف میشود. البته در بعضی موارد عوامل ژنتیکی نیز باعث اختلال در تکامل تیغه بینی خواهد شد.
واقعیت اینکه درصد زیادی از افراد جامعه؛ حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد، دچار انحراف تیغه بینی هستند، پس هر انحراف بینی نیاز به تصحیح ندارد. اگر فرد دچار گرفتگی بینی باشد که با خونریزیهای مکرر بینی یا سینوزیت همراه است، امکان دارد که عمل جراحی در این شرایط ضروری باشد. عمل جراحی انحراف بینی از طریق حفره های بینی انجام میشود و معمولا با استفاده از قراردادن پروتز داخل بینی طی چند روز، مشکل برطرف خواهد شد. البته گاهی انحراف تیغه بینی بسیار شدید است که نیاز به برش از روی صورت و اصلاح غضروف و استخوان بینی خواهدبود.
با توجه به اینکه بیشتر افراد به دلیل گرفتگی بینی به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه میکنند، جراحی انحراف بینی ممکن است بخشی از این مشکل را برطرف کند اما توجه به سایر علل زمینه ساز گرفتگی نیز ضروری خواهدبود. تاکید میشود انحرافهای ظاهری بینی بدون اقدام برای صافشدن بینی و اصلاح غضروف انجام نمیشود. در اینجا توجه به چند نکته دیگر نیز اهمیت دارد؛ علاوه بر انحراف تیغه بینی، بعضی افراد دچار انحراف بینی نیز هستند و بینی حالت کجی دارد. جراحی انحراف تیغه بینی هرگز به عنوان عمل زیبایی بینی مطرح نیست و ارتباطی با رفع ظاهر کج بینی ندارد. در چنین شرایطی میتوان از اقدامات زیبایی برای بینی کمک گرفت. نکته دیگر اینکه بیماران تصور میکنند با جراحی انحراف تیغه بینی، خرخر نیز برطرف شود، حال آنکه تاثیر جراحی در رفع مشکل ۲۰درصد است.
↲ رینیت بینی
رینیت واکنش غیرعادی مخاطهای بینی نسبت به مواد محرک یا آلرژنهاست که به شکل عطسه، آبریزش بینی و احساس گرفتگی بینی بروز میکند. مصرف اسپریهای کورتیکواستروئیدها بهترین درمان رینیت محسوب میشود و جراحی هیچ جایگاهی در بهبود این مشکل ندارد. همزمانی انحراف تیغه بینی با رینیت نیز به طور شایع اتفاق میافتد که اگر یکی از آنها درمان شود، مسلما مشکل گرفتگی بینی همچنان باقی میماند.
↲ پولیپ بینی
پولیپ به نسوج اضافی گفته میشود که از رشد غیرعادی مخاطهای سینوس و بینی به وجود می آید. پولیپ در بیشتر موارد به شکل توده شفاف در یک یا دو طرف بینی خود را نشان میدهد. سینوزیت، آسم، حساسیت به آسپیرین و ابتلا به رینیتهای طولانی و درمان نشده از جمله عواملی هستند که زمینه بروز پولیپ را تشدید میکنند. در بیش از ۶۰درصد مبتلایان به آسم، پولیپ بینی یا درجاتی از سینوزیت دیده می شود. در واقع درمان پولیپ به کنترل علائم آسم نیز کمک میکند. افراد دچار پولیپ غالبا با احساس گرفتگی شدید بینی یک یا دوطرفه، سردرد و احساس سنگینی روی صورت به پزشک مراجعه میکنند که در موارد شدید بیماری ممکن است حتی بویایی نیز تحت تاثیر قرار گیرد.
درمان گرفتگی بینی ناشی از پولیپ نسبت به انحراف بینی و رینیت پیچیدگی بیشتری دارد. اگر پولیپ منجر به انسداد کامل حفره بینی شود و درمانهای دارویی موثر نباشد، عمل جراحی اندوسکوپی سینوس برای برداشتن پولیپ ضروری خواهد بود. در شرایطی که پولیپ همراه با انحراف تیغه بینی باشد نیز همزمانی اندوسکوپی با جراحی تیغه بینی لازم است. در این اقدام، بدون ایجاد برش روی صورت، محل پولیپها توسط دوربین های بسیار ریز بررسی و سپس برداشته میشود که بهبود گرفتگی بینی و کیفیت زندگی بیمار را درپی دارد.
باید توجه داشت عدم توجه به اقدامات مراقبتی پس از جراحی پولیپ به خصوص استفاده از داروهای کورتیکواستروئیدها، همچنین بی توجهی به معاینات دوره ای توسط پزشک و انجام اندوسکوپی طی مراحل مختلف منجر به عود پولیپ خواهد شد اما اگر پولیپ به درستی تشخیص و درمان شود، در بیشتر موارد بهبود کامل رخ می دهد. باور غلطی وجود دارد که پولیپ همیشه عودکننده است یا در صورت عمل جراحی حتما دوباره عود خواهدکرد. این مساله درست نیست و خیلی از بیماران پس از جراحی پولیپ از بهبود بویایی، کاهش ترشحات و عدم احساس گرفتگی بینی رضایت دارند اما باز هم تاکید میشود این تغییرات تنها زمانی پایدار خواهد بود که مراقبتهای پس از جراحی جدی گرفته شود.
علائم و نشانه های گرفتگی بینی مداوم
گرفتگی بینی میتواند ناشی از مشکلات مختلفی باشد، از جمله آلرژی، عفونت‌های تنفسی، استفاده از سرم آب نمکی نامناسب، آب ریزش بینی، ترشحات غیرطبیعی و انسداد مجرای نفسی. علائم و نشانه‌های معمول گرفتگی بینی عبارتند از:
- احساس تنگی و دشواری در تنفس میتواند ناشی از تورم بینی یا انسداد مجرای هوایی باشد.
- ترشحات بینی زیاد، مخصوصاً آبکی و غلیظ، میتواند نشانه گرفتگی بینی باشد.
- اگر ناحیه بینی شما خارش دارد یا سوزش میکند، ممکن است به دلیل گرفتگی بینی باشد.
- گرفتگی بینی در نتیجه تورم و انسداد مجرای هوایی ممکن است در اثر آبریزش بینی بوجود آمده باشد.
- در برخی موارد، گرفتگی بینی میتواند باعث افزایش ضربان قلب شود.
- اگر گرفتگی بینی باعث کاهش جریان هوا به مغز شود باعث سر درد خواهد شد.
- سختی تنفس به دلیل گرفتگی بینی باعث خستگی و کاهش انرژی فرد خواهد شد.
- بعضا خونریزی بینی میتواند نشانه‌ای از گرفتگی بینی باشد، به خصوص اگر بینی خشک و آسیب پذیر باشد.
راهکارهای درمان گرفتگی بینی یا احتقان بینی
درمان گرفتگی بینی به شرایط فیزیکی، دلیل گرفتگی بینی و شدت بیماری در هر فرد بستگی داشته و به تشخیص و بررسی تخصصی پزشک نیاز دارد. در ادامه چند راهکار عمومی برای درمان گرفتگی بینی یا احتقان بینی برای آگاهی بیشتر شما و مقابله با ترس از درمان آورده شده است:
↲ استفاده از سرم آب نمکی
شستشوی بینی با آب نمکی میتواند به تخفیف گرفتگی بینی کمک کند. می‌توانید از آب نمکی آماده استفاده کنید یا آب گرمی را با یک قاشق چایخوری نمک مخلوط کنید و با استفاده از سرنگ بینی یا شیر آب نمکی بینی خود را شستشو دهید.
↲ استفاده از بخور
استنشاق بخور آب گرم میتواند مجرای هوایی را باز کرده و گرفتگی بینی را تسکین دهد. می‌توانید از یک بخورگرم‌ساز یا حتی از ظرف حاوی آب گرم استفاده کنید و بخور را نزدیک به صورت خود قرار دهید و تنفس عمیق کنید.
↲ استفاده از آنتی‌هیستامین و آنتی‌الرژیک‌ها
در صورتی که گرفتگی بینی ناشی از آلرژی است، ممکن است بسته به شرایط بیمار پزشک انواع آنتی الرژیک‌ها یا آنتی‌هیستامین‌ها را تجویز کند. این داروها می‌توانند علائم آلرژی مثل التهاب و ورم بینی را کاهش دهند و گرفتگی را بهبود بخشند.
↲ استفاده از محلول‌های مخصوص بینی
محلول‌های مخصوص بینی، مانند اسپری‌ها و قطره‌های نمکی، می‌توانند به تخفیف گرفتگی بینی کمک کنند. این محلول‌ها معمولاً از آب گرم و نمک تهیه می‌شوند و با استفاده از سرنگ بینی یا قطره‌گوشی درون بینی قرار می‌گیرند.
↲ اهمیت به پاک نگه داشتن بینی
پاک نگه داشتن محیط زندگی شما و کاهش تماس با آلرژن‌ها، میتواند به کاهش گرفتگی بینی کمک کند. از جمله اقداماتی که می‌توانید انجام دهید، شامل شستشوی منظم لباس‌ها، تهویه مناسب محیط، استفاده از مواد ضدآلرژیک و حفظ رطوبت مناسب در فضا است.
↲ استفاده از داروهای ضدالتهاب
در برخی موارد، استفاده از داروهای ضدالتهاب مانند آنتی‌الرژن، استامینوفن یا عوامل ضدالتهاب غیراستروئیدی ممکن است به کاهش التهاب و تورم بینی کمک کند.
↲ درمان عفونت
در صورتی که گرفتگی بینی ناشی از عفونت تنفسی باشد، لازم است عفونت به طور کامل درمان شود. پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها را تجویز کند تا عفونت را کنترل کند و علائم گرفتگی بینی را کاهش دهد.
درمان گرفتگی بینی هنگام خواب
گرفتگی بینی هنگام خواب ممکن است برای برخی افراد مشکل‌ساز باشد و موجب اختلال در خواب و استراحت شبانه آنها شود. در ادامه بهترین راهکارهای درمان گرفتگی بینی هنگام خواب آورده شده است؛ اگر این موارد انجام شود و جواب مثبتی برای بیمار نداشته باشد در نهایت جراحی بینی به بیمار پیشنهاد خواهد شد.
- قبل از رفتن به خواب، می‌توانید از بخور گرم استفاده کنید. استنشاق بخور آب گرم میتواند مجرای هوایی را باز کرده و گرفتگی بینی را کاهش دهد. می‌توانید از یک بخورگرم‌ساز یا حتی از ظرف حاوی آب گرم استفاده کنید و بخور را نزدیک به صورت خود قرار دهید و تنفس عمیق کنید.
- استفاده از رطوبت‌دهنده هوا در اتاق خواب میتواند به تسکین گرفتگی بینی کمک کند. با افزایش رطوبت در هوا، مجرای هوایی شما تر و مرطوب میشود و احتمالاً موجب تسکین علائم گرفتگی بینی خواهد شد.
- خوابیدن با سر بالا میتواند به باز شدن مجرای هوایی کمک کند و گرفتگی بینی را کاهش دهد. می‌توانید از بالش های بزرگتر یا درازتر استفاده کنید تا سر خود را بالا ببرید و بینی خود را برای تسهیل تنفس بیشتر باز کنید.
- قبل از رفتن به خواب، می‌توانید از آب نمکی برای شستشوی بینی استفاده کنید. با شستشوی بینی با آب نمکی، مواد آلرژی‌زا و ترشحات مختلف از مجرای هوایی شما تخلیه می‌شوند و گرفتگی بینی را کاهش می‌دهند.
- در صورتی که گرفتگی بینی هنگام خواب ناشی از آلرژی باشد، ممکن است پزشک شما آنتی‌هیستامین‌ها را تجویز کند. این داروها می‌توانند علائم آلرژی را کاهش دهند و تسکین گرفتگی بینی را در طول شب فراهم کنند.
برای درمان گرفتگی بینی کودکان در شب چه کنیم؟
درمان گرفتگی بینی کودکان در شب میتواند بهبود تنفس آنها را در طول شب و بهبود کیفیت خوابشان تسهیل کند. مراقبت خوب از کودکان شامل تامین یک محیط آرامش‌بخش برای خواب، افزایش رطوبت هوا، استفاده از بخور گرم و شستشوی بینی با آب نمکی میتواند به بهبود گرفتگی بینی کودکان کمک کند. همچنین، در صورتی که علائم گرفتگی بینی در کودک شما پایدار بود و تأثیر زیادی بر کیفیت خواب او داشت، لازم است در اسرع وقت با پزشک متخصص مشورت کنید و درمان مناسب را در پیش بگیرید.
درمان خانگی گرفتگی بینی
در صورت بروز علائم شدید، مزمن و ناگهانی گرفتگی بینی لازم است به پزشک مراجعه کنید تا ضمن تشخیص دقیق، برنامه درمانی مناسبی برای شما لحاظ شود..
1- شستشوی بینی با آب نمکی
استفاده از آب نمکی برای شستشوی بینی میتواند به تخلیه ترشحات و تسکین گرفتگی بینی کمک کند. می‌توانید از آب نمکی آماده استفاده کنید یا خودتان آب نمکی با آب گرم تهیه کنید و آن را با استفاده از یک پمپ بینی یا سرنگ بینی به بینی خود تزریق کنید.
2- استفاده از بخور گرم
استنشاق بخور گرم میتواند تنفس راحت‌تر کند و گرفتگی بینی را کاهش دهد. می‌توانید از بخورگرم‌ساز یا حتی ظرف حاوی آب گرم استفاده کنید و بخور را نزدیک به بینی خود قرار دهید و تنفس عمیق کنید.
3- قرار گرفتن در معرض هوای مرطوب
افزایش رطوبت در هوا میتواند به تسکین گرفتگی بینی کمک کند. می‌توانید از رطوبت‌دهنده هوا یا قرار دادن ظرف حاوی آب در اتاق خواب خود استفاده کنید.
4- ترکیب آب گرم با عصاره یا عرق گیاهان طبیعی
مصرف استفاده از آب گرم حاوی عصاره یا عرق گیاهان طبیعی مانند آلوئه ورا، نعناع، زنجبیل یا روغن اسانسی نعناع به تسکین گرفتگی بینی کمک کند. می‌توانید چند قطره از این مواد را به آب گرم اضافه کنید و بخار آن را تنفس کنید.
5- مصرف مایعات و خوراکی های آبدار
استفاده از مایعات زیاد و خوراکی های آبدار مانند آب، آب‌میوه‌ها و انواع سوپ‌ها میتواند به مرطوب کردن مجرای هوایی و کاهش گرفتگی بینی کمک کند.
چه زمانی برای گرفتگی بینی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
احتقان بینی به طور کلی فقط یک بیماری ناراحت کننده است، اما می تواند مشکلات جدی تری ایجاد کند. اگر علائم زیر را دارید، با پزشک خود تماس بگیرید؛
- اگر علائم بیش از 10 روز طول بکشد
- اگر تب شدید دارید
- اگر آب بینی شما سبز یا زرد است، این یک عفونت باکتریایی است.
- اگر خون از بینی شما جاری است، نشانه آسیب به سر است.
اگر فرزند شما هر یک از موارد ذکر شده در زیر را دارد، لطفاً با پزشک کودک خود تماس بگیرید.
- اگر کودک شما کمتر از 2 ماه سن دارد و تب بالایی دارد.
- اگر کودک شما آبریزش بینی دارد، در تنفس و شیردهی مشکل دارد.
و در نهایت..
اگر هر کدام از علائم گرفتگی بینی را دارید، توصیه می گردد که به منظور تشخیص و درمان مشکل به یک پزشک متخصص مشاوره کنید. با درمان این عارضه می توانید به صورت قابل توجهی کیفیت زندگی خود را افزایش دهید و از داشتن تنفس سالم لذت ببرید.
*~ سوالات متداول درباره گرفتگی بینی ~*
گرفتگی بینی بدون آبریزش ممکن است به دلایلی چون ترشحات بینی غلیظ و کثیف، گرفتگی مجرای هوا، تورم مخاطات بینی، عفونت بینی، التهاب زمانی که مجرای هوایی بینی بلافاصله اختلال دریچه خارجی بینی بعد از برخی عمل‌های جراحی بینی رخ دهد که نیاز به بررسی دقیق دارد.
گرفتگی بینی در بزرگسالان میتواند به دلایلی چون آلرژی‌های مزمن و عوامل غیرآلرژیک مانند آب و هوای خشک، تحریکات محیطی (دود سیگار، غبار و آلودگی هوا)، التهاب مخاطات بینی (سینوزیت)، انسداد مجرای هوایی بینی (از جمله سدیمی که در بینی راکد میشود)، تورم مجرای هوا (مانند پلیپ‌های بینی) و عوارض ناشی از داروها و مواد شیمیایی باشد و نیاز به درمان سریع دارد.
